ضریب بتا چیست؟
مقدمه
وقتی به عنوان یک فرد تازه کار وارد بازار بورس می‌شوید، با واژگان و اصطلاحات زیادی رو به رو هستید. شاید معنی و مفهوم هیچ کدام از آن ها را ندانید اما مسلماً داشتن اطلاعات کافی در خصوص این واژه ها و اصطلاحات می تواند کمک شایان توجهی به شما در ادامه مسیر بکند. به عبارت دیگر هر چه اطلاعات و دانش شما در زمینه های مختلف بیشتر باشد میزان موفقیت شما نیز بیشتر خواهد بود. بنابراین در این مقاله تصمیم گرفتیم به بررسی یکی از پر کاربرد ترین واژه ها در بورس بپردازیم. شاید برای شما هم سوال شده باشد که ضریب بتا چیست؟ در ادامه این مقاله برای آشنایی با مفهوم ضریب بتا در بورس با ما همراه باشید.
همانطور که گفته شد اصطلاحات و واژگان زیادی در بازار بورس و سرمایه وجود دارد. شاید تصور کنید که شما به عنوان یک فرد تازه کار نیازی به دانستن تمام این اطلاعات ندارید. اما فراموش نکنید که کسب اطلاعات و مطالعه تنها پلی است که شما را به حرفه ای شدن نزدیک می کند. اما قبل از آغاز سخن در خصوص ضریب بتا در بور لازم است تا ابتدا مقدمه ای در خصوص بورس و انواع ریسک های آن ارائه کنیم. توصیه می کنیم برای اطلاع از مفهوم ضریب بتا در بورس و پاسخ به سوال ضریب بتا چیست؟ همراه ما باشید.
انواع ریسک در بازار بورس
همانطور که می دانید بازار بورس از پر بازده ترین و البته پر ریسک ترین بازار های مالی در جهان می باشد. وجود ریسک در بازار های مالی مسئله ای طبیعی است. زیرا مسیئه سود و یا زیان در بستر همین ریسک ها اتفاق می افتد. اما ریسک تنها مختص به بازار بورس نیست. به طور کلی سرمایه گذاری در همه ی بازار های مالی با ریسک و خطراتی مواجه است. شاید بتوان گفت سپرده گذاری بانک هیچ ریسک و خطری ندارد. اما با توجه به نرخ تورم و کم بودن میزان سود دهی بانک ها و موسسات مالی، این روش سرمایه گذاری توصیه نمی شود. در مقالات دیگر در خصوص روش های سود کردن در بازار بورس صحبت کردیم. گفته شد که با توجه به موارد زیر می توان تا حدود بسیار زیادی ریسک و خطرات بازار بورس و معاملات را کاهش داد:
- تشکیل سبد سرمایه گذاری یا پرتفوی
- به روز کردن دانش و اطلاعات بورسی
- کسب مهارت ها و تکنیک های بورس
- استفاده از تحلیل بنیادی و تکنیکال
- دنبال کردن اخبار و آنالیز بازار
- مطالعه و کسب مهارت
- شرکت در دوره های آموزشی
- ثبت نام در سبدگردان و غیره.
با مواردی که گفته شد، حتی افراد حرفه ای نیز در معرض خطرات و ریسک های بورس هستند. به عبارت دیگر نمی توان گفت که با رعایت موارد بالا، ریسک بورس از بین می رود. برخی از خطرات و ریسک های بورس در واقع اجتناب نا پذیرند. شاید درک این موضوع کمی برای شما دشوار باشد. به همین منظور لازم است تا برای پاسخ به سوال ضریب بتا چیست؟ به معرفی انواع ریسک در بازار بورس بپردازیم.
ریسک در بورس به موارد زیر قابل دسته بندی می باشد:
- ریسک غیر سیستماتیک یا قابل اجتناب
- ریسک سیستماتیک یا غیر قابل اجتناب.
ریسک غیر سیستماتیک یا قابل اجتناب
همانطور که گفته شد، ریسک سیستماتیک از انواع ریسک در بازار سرمایه و بورس می باشد. منظور از ریسک قابل اجتناب در واقع همان ریسکی است که هر چه میزان دانش و اطلاعات سرمایه گذار در خصوص بورس بیشتر باشد، خطر آن کمتر خواهد شد. برای کاهش ریسک سیستماتیک، مفید ترین کار تشکیل سبد اختصاصی یا پرتفوی می باشد. ریسک غیر سیستماتیک آن بخش از کل ریسک مجموعه سهام که مختص به یک شرکت یا صنعت خاص است را نشان می دهد. ریسک غیر سیستماتیک کاملا قابل کنترل است و می توان با تکیه بر تجربه و استدلال های منطقی آن را کنترل کرد. برخی از عوامل ایجاد کننده این ریسک شامل موارد زیر می باشد:
- کالا ها و خدمات تولیدی شرکت یا صنعت
- نوع مدیریت
- اقدامات رقبا
- ساختار هزینه های شرکت و غیره.
بنابراین با توجه به موارد بالا و آنالیز هر یک از این فاکتور ها می توان ریسک معاملات را کاهش داد. اما ریسک دیگری که در بورس وجود دارد، ریسک سیستماتیک یا غیر قابل اجتناب می باشد. در ادامه با ما همراه باشید تا بدانیم در این میان نقش ضریب بتا چیست؟
ریسک سیستماتیک یا غیر قابل اجتناب
ریسک سیستماتیک همانطور که از نام آن پیداست، غیر قابل اجتناب است. این بخش از ریسک در واقع برای همه افراد سرمایه گذار در بورس با هر میزان دانش و تجربه برابر است. زیرا عوامل دخیل در ایجاد ریسک های سیستماتیک اغلب غیر قابل پیش بینی می باشد. برای مثال:
- تحولات و مسائل سیاسی
- سیاست پولی و مال
- تحولات اقتصادی
- چرخه های تجاری
- نرخ بیکاری
- نرخ تورم
- تغییرات نرخ ارز
- جنگ
- تحریم
- روابط خارجی
- و غیره.
بنابراین، این نوع ریسک غیر قابل کنترل و پیش بینی می باشد. به طوری که حتی تنوع بخشی در سبد سرمایه نیز تاثیری بر کنترل و یا کاهش آن نخواهد داشت. اما آیا می توان میزان تاثیر ریسک سیستماتیک در معاملات بورسی را پیش بینی و یا محاسبه کرد؟ در پاسخ به این سوال است که اهمیت ضریب بتا و مفهوم آن برای ما نمایان می شود.
ضریب بتا چیست؟
در پاسخ به سوال ضریب بتا چیست؟ باید اشاره کنیم که ضریب بتا یا Beta Coefficient در واقع دانش مالی شاخصی است که نشان‌گر نوسان قیمتی سهم، در مقایسه با بازار کلی فعال در آن، می باشد. به عبارت دیگر ضریب بتا بیان می کند که اگر بازده پرتفوی بازار یک درصد تغییر کند، بازده سهم به چه میزان تغییر خواهد کرد. همانطور که در بخش قبلی با تعریف انواع ریسک های بورس آشنا شدید، دانستید که ریسک سیستماتیک بورس، غیر قابل اجتناب است. ضریب بتا در واقع معیاری برای اندازه گیری و محاسبه ریسک سیستماتیک یک اوراق بهادار در بورس می باشد. این ریسک در واقع قسمتی از ریسک است که نمی توان آن را کنترل کرده و یا کاهش داد. اما برای محاسبه آن و تاثیر آن در ارزش اوراق بهادار می توان از فرمول و ضریب بتا استفاده کرد.
برای محاسبه و اندازه گیری ریسک سیستماتیک هر سهم، باید ریسک سیستماتیک یک سبد سرمایه گذاری را نیز محاسبه کرد. برای مشخص کردن ضریب بتا ( با توجه به شاخص کل )، ریسک سیستماتیک آن سهم با ریسک سیستماتیک بازار مقایسه می شود. به عبارتی ضریب بتا میزان همسو بودن بازده یک سهم نسبت به بازار کل را مشخص می کند. در همین راستا سه تعریف از بتا قابل بررسی می باشد:
- ضریب بتای مثبت
- ضریب بتای منفی
- ضریب بتای صفر .
بتای مثبت در واقع نشانی از همسوی بودن بازده یک سهم با بازار می باشد. از طرف دیگر بتای منفی نیز نشان غیر همسویی و یا وا گرایی بازده سهم با بازار می باشد. اما بتای صفر در واقع نشان عملکرد خنثی ( نه مثبت و نه منفی ) سهم نسبت به شاخص کل بازار می باشد. در ادامه به بررسی هر یک از سه حالت بالا می پردازیم.
نحوه محاسبه ضریب بتا در بورس
تا به اینجای کار با مفهوم کلی ضریب بتا در بورس آشنا شدید. اما سوال اصلی اینجاست که ضریب بتا چگونه محاسبه می شود؟ در ضریب بتا یک عدد به عنوان مبنا در نظر گرفته می شود. مبنای جهانی در نظر گرفته شده، عدد یک می باشد. برای مثال اگر ضریب بتای سهمی نسبت به شاخص برابر با عدد 1.5 باشد، این موضوع به این معنا است که سهم مورد نظر 50 درصد بیشتر رشد یا افت می کند. البته این موضوع بستگی به میزان رشد و یا نزول شاخص کل بازار می باشد. عدد به دست آمده در واقع درصد سود و یا ضرر احتمالی سرمایه گذار را نشان می دهد.
با توجه به مثال بالا اگر شاخص کل با رشد ۱۰ درصدی همراه باشد، سهم مورد بحث، 15 درصد رشد خواهد کرد. یعنی 50 درصد بیشتر. اما این در خصوص ضریب بتای مثبت یا بیشتر از یک بود. اگر ضریب بتا کوچکتر از یک یا در واقع منفی باشد، شرایط متفاوت خواهد بود. در این صورت اگر ضریب بتا برابر با ۰٫۵ باشد، در این حالت، اگر شاخص ۱۰ درصد رشد یا نزول داشته باشد، سهم مورد نظر به میزان ۵ درصد رشد یا نزول خواهد داشت. ضریب بتای منفی در واقع با ریسک کمتر و کند تر حرکت می کند.
ضریب بتای صفر کمی متفاوت تر از دو حالت دیگر می باشد. در ضریب بتای صفر، روند صعودی و یا نزولی شاخص کل هیچ تاثیری در روند رشد یا افت سهم نخواهد داشت. در این شرایط سهم مورد نظر رفتار منحصر به فرد خواهد داشت و همه چیز بستگی به میزان ریسک های غیر سیستماتیک و میزان به کار گیری تکنیک های بورس خواهد داشت.
نتیجه گیری
با توجه به تعاریف بالا می توان موارد زیر را نتیجه گیری کرد:
- ضریب بتای مساوی با یک : میزان کاهش یا افزایش قیمت سهم مطابق با حرکت بازار است.
- ضریب بتای بزرگ تر از یک : تغییر قیمت سهم بیشتر از کاهش یا افزایش بازار است و حالت تهاجمی دارد.
- ضریب بتای کوچک تر از یک : اگر میزان بتا سهم کوچکتر از یک و از صفر بزرگ تر باشد، میزان کاهش یا افزایش قیمت سهم از روند کلی بازار کمتر است و حالت تدافعی دارد.
- ضریب بتای صفر :در این حالت، تغییرات قیمت بازار، هیچ تاثیری در حرکت بازار نخواهد داشت.
- ضریب بتای کوچکتر از صفر : در این حالت قیمت سهم بر خلاف جهت روند کلی بازار حرکت می کند.
سخن آخر
در تعریف انواع ریسک های بورس، ریسک سیستماتیک غیر قابل اجتناب و غیر قابل کنترل می باشد. اما فراموش نکنید که می توان با استفاده از ضریب بتا و در واقع بررسی میزات بازده سهم نسب به بازده بازار، سهم مناسبی را برای خرید انتخاب کرد. همان طور که گفته شد بازده بازار یا همان ضریب بتا برابر با یک در نظر گرفته می شود. با مقایسه ضریب بتا هر سهم با بتای بازار می‌ت وان فهمید که با تغییرات بازده بازار، بازده سهم به چه صورت خواهد بود.
به عبارت دیگر وقتی یک سرمایه گذار تصمیم به خرید یک نوع سهم داشته باشد می تواند از انحراف معیار بازده سال های گذشته به عنوان معیار ریسک استفاده کند. معیار مناسب برای ریسک یک دارایی، بررسی میزان هم سو بودن بازده آن سهم با بازده بازار می باشد. در مقاله ضریب بتا چیست؟ سعی کردیم تا با ساده ترین زبان به بررسی مفهوم ضریب بتا در بورس و کاربرد آن صحبت کنیم. امید است که از مطالعه مقاله ضریب بتا چیست؟ استفاده لازم را برده باشید. در وب سایت بورس فردا با آموزش قدم به قدم بورس و تمامی مفاهیم آن همراه ما باشید.
