تسویه معاملات در بورس بر عهده کیست؟

معامله در بورس به معنی خرید و فروش سهام در بازار بورس و فرابورس می باشد. بازار سرمایه با این معاملات معنا می یابد و معامله مهمترین اصل در هر بازاری است. تسویه معاملات در بورس به معنی واریز مبلغ حاصل از فروش و یا خرید سهم می باشد. بیشتر منظور ما واریز پول حاصل از فروش سهام می باشد در این نوشته قصد داریم توضیح دهیم که تسویه معاملات در بورس بر عهده کیست و توسط چه مرجعی انجام می شود و همین طور چقدر زمان میبرد تا ما بتوانیم پول حاصل از فروش سهام در بازار بورس را برداشت کنیم. با بورس فردا همراه باشید.

در این پست قرار است که به سوالات زیر پاسخ دهیم :

تسویه معاملات در بورس بر عهده کیست؟

تسویه معاملات در بورس چند روز بعد از انجام معامله صورت می گیرد؟

تسویه معاملات در بورس توسط چه مرجعی انجام می شود؟

در مرحله اول بهتر است به مفهوم تسویه معاملات بپردازیم  و بگوییم ” تسویه معاملات به چه معنا است؟ “

همانطور که میدانید افرادی که قصد فعالیت در بازار بورس را دارند باید کد بورسی دریافت کرده و حتما یک کارگزاری برای خود انتخاب کرده باشند تا بتوانند در بازار بورس و فرابورس شروع به معامله و داد و ستد کنند. در هنگام خرید و فروش و معامله سهام به قصد کسب سود باید این را بدانید که خرید و فروش هایی که در بورس انجام میشود به واسطه کارگزاری است بدین صورت که هر سرمایه گذار یا سهامدار که اقدام به معامله و خرید و فروش سهام میکند باید یک حساب جداگانه در یک کارگزاری داشته باشد و هر معامله ای که در بورس یا فرابورس اتفاق می افتد دو طرف معامله مستقیم و غیر مستقیم دارد بدین معنا که طرف مستقیم قرارداد یعنی همان معامله گران و سرمایه گذاران هستند که در ساعات معاملاتی اقدام به انجام یک معامله کرده اند و در مقابل یک طرف غیر مستقیم معامله وجود دارد که همان کارگزاری ها هستند که در اصل یک واسطه بین خریدار و فروشنده هستند. پس از انجام معامله، وجه خرید و فروش سهام مورد معامله بین کارگزاری خریدار و فروشنده جا‌به‌جا می‌شود که به این کار «تسویه معاملات» می‌گویند. در واقع تسویه معاملات به معنی جا‌به‌جایی پول و اوراق بهادار بین خریدار و فروشنده در یک سیستم معاملاتی است.

تسویه معاملات در بورس توسط شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه انجام می شود و 2 روز کاری زمان می برد.

کارمزد کارگزاری چه قدر است؟

روند تسویه معاملاتی چگونه است؟

همانطور که از اعداد و ارقام مشخص است سرمایه گذاران و سهامداران زیادی وجود دارند که در بورس و فرابورس فعالیت می کنند و به همان اندازه کارگزاری ها در بورس مشغول هستند و بین خریداران و فروشندگان واسطه گری می کنند و در این راستا به علت شلوغی و سهولت بیشتر در انجام معاملات باید یک نهاد مرکزی وجود داشته باشد تا واسطه ای بین کارگزاری ها باشد تا به سادگی بتوانند تسویه معاملاتی را انجام دهند و این نهاد مرکزی شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه است این نهاد مرکزی به عنوان اتاق پایاپای در تسویه معاملاتی کمک میکند. در واقع روند تسویه معاملاتی به شرح زیر است:

پس از انجام معامله بین خریدار و فروشنده، وجه خریدار از کارگزار خریدار وارد سیستم مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه شده و پس از آن وارد حساب کارگزار فروشنده می‌شود. شخص فروشنده می‌تواند وجه حاصل از فروش سهامش را حداقل بعد از یک روز کاری پس از انجام معامله از کارگزاری خود درخواست کرده و پس از حداقل دو روز کاری از حساب خود برداشت کند. روند تسویه معاملات، دو روز کاری به طول می‌انجامد. به همین علت است که برداشت وجه توسط فروشنده به دو روز زمان نیاز دارد. این روند تسویه معاملاتی در بورس در 2 روز انجام میشود، پس اگر خریدار یا فروشنده ای درخواست اخذ وجه از معاملات خود را کرد در واقع 2 روز زمان میبرد. پس تسویه در اتاق پایاپای اتفاق می افتد. قرارداد معاملات و تسویه معاملات از انواع مختلفی تشکیل شده است اما برای تسویه معاملاتی فقط باید به صورت نقدی و یا اعتباری تسویه معاملات صورت پذیرد که به شرح زیر است:

تسویه معاملات به صورت نقدی:

در این نوع تسویه معاملات خریدار (حداکثر 3 روز کاری) مهلت پرداخت وجه قرارداد با محاسبه کارمزد دو طرف تسویه معاملات را دارد.

تسویه معاملات به صورت اعتباری:

در این روش از تسویه معاملات به صورت اعتباری، خریدار باید سند تسویه اعتباری طبق فرمت شرکت تهیه کند و به همراه سایر مدارک و مستندات به اتاق پایاپای ارائه دهد و در این سند، فروشنده باید کتبی اعلام کند که وجه معامله را دریافت کرده است.

نکته*

این اسناد را باید هر دو طرف معامله تایید کنند. مهلت واریز برای قراردادها در ساعت 13 و روز سوم است.

اتاق پایاپای و وظائف آن:

اتاق پایاپای در بورس بسیار حائز اهمیت است مخصوصا بورس کالا که در تسویه معاملات بسیار کاربردی است. وظائف اتاق پایاپای در قبل و بعد از معامله بدین صورت است که در ادامه شرح میدهیم:

قبل از تسویه معاملات

قبل از تسویه معاملات، اتاق پایاپای باید فرآیند پیش عرضه را کنترل و مدیریت کند و به منظور عرضه کالا اسناد و تضامین مورد نیاز را تا ساعات اداری یعنی 15:30 روز کاری قبل از عرضه اخذ کند و تصمیم خود را به منظور موافقت یا مخالفت با اسناد و تضامین بیان کند و تصمیم نهایی خود را به بورس و کارگزار عرضه کننده اعلام کند. همانطور که ذکر شد میتوان حدس زد که این مرحله موافقت یا مخالفت اسناد و تضامین کالا بسیار برای عرضعه کنندگان اهمیت دارد و حساس است.

تسویه معاملات و وثیقه

کنترل پایاپای که در قسمت فوق به آن اشاره شد با کنترل کردن اسناد وثیقه و تضمین، این محصولات را استاندارد می کند و شرایطی را که باید این کالاها و محصولات به منظور عرضه برخوردار باشند را فراهم میکند. در این راستا عرضه کنندگان سعی می کنند تا اعتماد افرادی که در اتاق پایاپای فعالیت می کنند را جلب کنند و با تسویه تعهدات قبلی یا سپردن وجه نقد به اتاق پایاپای این کار را به انجام میرسانند.

نکته*

حال اگر خریدار در مهلت ذکر شده به هر دلیلی نتوانست مبلغ را واریز کند در این راستا قانونی وجود دارد که، مشتری تا حداکثر ۷ روز تقویمی پس از مهلت تسویه، فرصت دارد وجه موردنظر را پرداخت و تسویه کند. البته به دلیل تأخیر در پرداخت وجه، باید به ازای هرروز تقویمی تأخیر، ۲۵/۰ درصد ارزش معامله را به‌عنوان جریمه پرداخت کند. این جریمه به‌حساب فروشنده واریز می‌شود اگر وی اعلام کند که از دریافت جریمه انصراف داده، اتاق پایاپای تأیید کرده و فرآیند تسویه انجام می‌شود. اگر خریدار حتی پس از 7 روز تقویمی مبلغ را واریز نکند و تسویه نشود معامله فسخ میشود و لازم است ۵% ارزش معامله را به‌عنوان خسارت فسخ قرارداد به‌اضافه کارمزد طرفین قرارداد، واریز نماید. این مبلغ به‌حساب عملیاتی واریز می‌شد. گفتنی است ملاک تسویه فقط پرداخت وجه توسط خریدار نیست، بلکه انتقال وجه و اخذ تأیید نهائی توسط کارگزار از طریق سیستم کارگزاری به‌منزله تسویه قرارداد تلقی می‌شود.

خلاصه مطلب:

در این مطلب به موضوع تسویه معاملات در بورس پرداختیم. تسویه معاملات به معنای جا‌به‌جایی پول و اوراق بهادار بین خریدار و فروشنده در یک سیستم معاملاتی است. در معاملات بازار سرمایه یک طرف معامله خریدار یا فروشنده و طرف دیگر معامله کارگزاری ها هستند. اما تسویه معاملات توسط نهادی به نام شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه انجام می شود و توسیه معاملات نیاز به 2 روز کاری دارد.