شاخص GDP یا تولید ناخالص داخلی چیست و چگونه محاسبه می شود؟
شاخص تولید ناخالص داخلی یکی از ابزارهای اصلی اقتصاد دانان برای ارزیابی اقتصاد یک کشور است، دولت نیز برای سنجش اقتصاد و همچنین ارزیابی سلامت کشورها از مفهوم GDP که مخفف Gross Domestic Product می باشد استفاده میکند، شاخص GDP یا تولید ناخالص داخلی نقش بسیار مهمی در رونق و رکود اقتصادی دارد. با خواندن مطالب زیر بیشتر با مفهوم شاخص GDP یا تولید ناخالص داخلی آشنا خواهید شد.
تولید ناخالص داخلی یعنی چه؟
تعریف تولید ناخالص داخلی (GDP):
شاخص GDP چیست: تولید ناخالص داخلی، مجموع ارزش ریالی کالاها و خدمات نهایی عرضه شده توسط واحدهای اقتصادی مقیم کشور در طول بازه ی زمانی مشخص (سالانه یا فصلی) است، برخی از کشورها داده‌های GDP را به طور فصلی (سه‌ماهه) یا ماهانه هم منتشر میکنند.
تعریف شاخص gdp (تولید ناخالص داخلی) به زبان ساده:
تولید ناخالص داخلی ارزش تمامی کالاها و خدماتی نهایی است که در داخل مرزهای یک کشور تولید میشود.
برای مثال مبلمان منزل، به‌عنوان يك کالای نهایی كه مصرف کننده به طور مستقیم از آن در منزل استفاده میکند، شامل مراحل تولید چوب، پارچه و… می شود، در محاسبه توليد ناخالص داخلي بايد ارزش محصول نهايي که همان مبلمان است را لحاظ کرد، در طول مراحل تولید مبلمان اگر ارزش هر يك از مراحل ساخت مبلمان و مواد اولیه آن را از جمله چوب را جداگانه در توليد ناخالص داخلي محاسبه کنیم در واقع ارزش محصول توليد شده در چرخه تولید را بيشتر از ميزان واقعي نشان داده ایم، به همين دليل در تعريف بالا بر كلمه نهايي تاكيد کرده ایم…
برای اینکه بهتر بفمیم شاخص GDP چیست یک مثال ساده تر میتوان زد:
مثلا وقتی یک قنادی آرد و تخم مرغ و کره و شکر را برای پخت یک شیرینی آماده میکند، در اینجا ما اینها را در تولید ناخالص داخلی حساب نمیکنیم. چون این محصولات در شیرینی پزی، محصولات میانی هستند که در کنار هم یک محصول تمام شده را تولید میکنند.
اما وقتی یک فردی شیر را برای نوشیدن خریداری می کند این شیر یک محصول تمام شده در جی دی پی حساب میشه. چون این شیر دیگر برای پخت شیرینی به کار نرفته و توسط مصرف کننده مصرف شده است.
درواقع می توان گفت معیار سنجش رشد اقتصادی (Economic Growth) برآورد افزایش یا کاهش تولید ناخالص داخلی میباشد. اقتصاد دانان نیز برای محاسبه پیشرفت اقتصادی از شاخص تولید ناخالص داخلی (GDP) استفاده می کنند. اگر این شاخص رو به بالا باشد اقتصاد رو به رشد و کشور در حال توسعه است. و اگر رو به پایین باشد به این معنا است که اقتصاد درمسیر پسرفت و رکود قدم برداشته است، همچنین از گزارش‌های تولید ناخالص داخلی میتوان دریافت که چه بخش‌هایی از اقتصاد در حال رشد و چه بخش‌هایی در حال نزول هستند. به طور کل هرچه تولید ناخالص داخلی بزرگتر باشد نشان آن را دارد که اقتصاد آن کشور بزرگتر و قدرتمندتر است.
انواع شاخص تولید ناخالص داخلی:
- تولید ناخالص داخلی اسمی: مثلا در سال 2015 تولید ناخالص آمریکا حدود ۱۸ تریلیون دلار بود، این مقدار نشان‌دهنده‌ی میزان اسمی تولید ناخالص داخلی آمریکاست، این مقدار خام بوده و افزایش قیمت در آن لحاظ شده است.
- تولید ناخالص داخلی واقعی: برای مقایسه ی خروجی های اقتصادی به طور جداگانه، باید تأثیر تورم را در محاسبات در نظر نگرفت، برای این کار، تولید ناخالص داخلی واقعی محاسبه میشود که در آن از شاخص ضمنی قیمت استفاده میشود، با ضرب شاخص ضمنی قیمت در تولید ناخالص داخلی اسمی، تولید ناخالص داخلی واقعی به دست می‌آید. حال در این محاسبات سه نکته حائز اهمیت است:
1.فقط محصولات نهایی در محاسبات قرار می‌گیرند. مثال همان شیرینی پزی
2.در محاسبات، تورم نباید تأثیر داشته باشد.
3. درآمد افراد خارج از کشور در محاسبات لحاظ نمیشود، و نرخ ارز نیز در محاسبات تأثیری ندارد.
باید نوجه داشت که تولید ناخالص داخلی واقعی از مقدار اسمی آن کمتر است.
تفاوت تولید ناخالص داخلی با تولید ناخالص ملی:
شاخص دیگری هم با نام تولید ناخالص ملی (GNP) وجود دارد که به ارزش ریالی مجموع کالا و خدمات نهایی که توسط اعضای یک ملت تولید شده، گفته می شود این شاخص شامل فعالیت‌های اقتصادی افراد چه در داخل و چه در خارج کشور میباشد.
GDP به سرمایه‌گذاران کمک میکند که تشخیص دهند سرمایه‌های خود را در کدام حوزه‌ها وارد کنند، این شاخص برای سرمایه گذاران اهمیت زیادی در بازار سهام دارد و همچنین کسب‌وکارها از GDP به عنوان یک راهنما برای توسعه یا محدود کردن فعالیت‌های تجاری خود و تولیداتشان استفاده میکنند.
نحوه محاسبه تولید ناخالص داخلی یا GDP چگونه است؟
برای محاسبه GDP از سه روش میتوان استفاده کرد. اگر GDP را با هر کدام از این سه روش محاسبه کنید، معمولاً نتیجه یکسانی خواهند داشت. در ادامه خواهیم گفت تولید ناخالص داخلی چگونه محاسبه می شود.
سه روش محاسبه شاخص gdp عبارت‌اند از :
1.روش تولید یا ارزش افزوده: در این روش که طبق اعلام بانک مرکزی جمهوری اسلامی روش محاسبه میزان تولید ناخاص داخلی در ایران میباشد بدین ترتیب است که مجموع ارزش نهایی محصولات تولیدی یا خدماتی در یک بازه زمانی یکساله به عنوان میزان تولید ناخالص داخلی عنوان می شود.
2.روش هزینه: در این روش با این فرض که محصولات تولیدشده در داخل به صورت های مختلف به مصرف می رسد، اینگونه که این محصولات یا به مصرف نهایی خانوار و دولت میرسند و یا سرمایه گذاری میشوند، یا به کشورهای دیگر صادر میشوند، ازآنجا که در مصرف،سرمایه گذاری و صادرات، کالاهای وارداتی نیز هست، با کم کردن کل رقم واردات از جمع اقلام گفته شده تولید ناخالص داخلی بدست می آید یعنی از کسر رقم واردات از مجموع این سه گزینه، میتوان GDP را محاسبه کرد پس با جمع هزینه های نهایی واحدهای اقتصادی تولید ناخالص داخلی محاسبه میشود. رقم به دست آمده در روش هزینه نهایی باید تقریبا برابر با عدد محاسبه شده در روش تولید باشد.
*معمول ترین روش محاسبه GDP با روش هزینه یا مصرف است:
تولید ناخالص داخلی = مصرف خصوصی + سرمایه‌گذاری + مصارف دولتی + (صادرات – واردات)
3.روش درآمد: در این روش تولید ناخالص داخلی از جمع خدمات پرداختی به کارکنان یعنی از مجموع ارزش پولی درآمدهای مختلفی که شامل: حقوق و دستمزد، سود، اجاره که مردم از تولید کالا و خدمات نهایی به دست می آورند.
در این نوشته سعی کردیم شما را با مفموم شاخص GDP یا تولید ناخالص ملی آشنا کنیم. انواع شاخص تولید ناخالص داخلی را توضیح داده، تفاوت تولید ناخالص داخلی با تولید ناخالص ملی و همچنین نحوه محاسبه تولید ناخالص داخلی یا GDP را برای شما عزیزان توضیح دهیم. امیدواریم که برای شما مفید بوده باشد.
