انواع شاخص در بورس

مقدمه

واژه شاخص یکی از پر کاربرد ترین واژگان تخصص در بورس می باشد. اگر شما وارد بازار بورس شده و برای سرمایه گذاری بلند مدت، کسب سود و بازدهی بالا از آن برنامه ریزی دارید، بهتر است میزان دانش و تخصص خود را به خصوص درباره انواع واژه ها و اصطلاحات تخصصی بورس افزایش دهید. در این مقاله قصد داریم تا در خصوص انواع شاخص در بورس ( شاخص بورس ) با شما صحبت کنیم. اگر برای شما نیز سوال است که انواع شاخص های بورس چیست؟ در ادامه با ما همراه باشید.

انواع شاخص در بورس

همانطور که گفته شد، واژه شاخص یکی از پر کاربرد ترین اصطلاحات تخصصی بورس می باشد. اما انواع شاخص در بورس چیست؟ منظور از شاخص در بورس در واقع اعدادی هستند که نمایانگر وضعیت بازار در طول دوره های قبل می باشند. اما کاربرد انواع شاخص در بورس چیست؟ همانطور که می دانید برای سرمایه گذاری در هر بازار بورسی، ابتدا باید وضعیت آن بررسی شود. برای بررسی وضعیت بازار شاخص های مختلفی وجود دارند.

از انواع شاخص در بورس عبارتند از:

• شاخص 50 شرکت فعال تر
• شاخص بازار اول و بازار دوم
• شاخص سهام آزاد شناور
• شاخص ۳۰ شرکت بزرگ
• شاخص بازده نقدی و قیمت
• شاخص بازده نقدی
• شاخص کل
• شاخص صنعتی
• شاخص مالی
• شاخص کل هم وزن
• و غیره.

بدیهی است هر یکی از انواع شاخص در بورس کاربرد های منحصر به فردی دارند. در ادامه به تشریح و توضیح هر یک از این شاخص های بورس می پردازیم. اما ابتدا لازم است با مفهوم کلی شاخص در بورس آشنا شوید. با توجه به تعریفی که در فرهنگ معین در خصوص این واژه ارائه شده است. می توان اذعان داشت که منظور از شاخص عددی است که از میانگین ارزش مجموعه ‌ای از اقلام مرتبط با یک دیگر بر حسب درصدی از همان میانگین در فاصله زمانی دو تاریخ محاسبه می شود.

به عبارت دیگر منظور از شاخص بورس ، عددی است که وضعیت کلی بورس و روند رشد یا افت این بازار را نشان می‌ دهد. بدیهی است سرمایه گذاران با مطالعه و محاسبه انواع شاخص های بورس می توانند به اطلاعات مفید و ارزشمندی دست پیدا کنند. اما اجازه دهید تا به تفسیر و تشریح هر یک از این شاخص ها بپردازیم.

انواع شاخص های بورس – شاخص کل

یکی از مهم ترین انواع شاخص در بورس ، شاخص کل یا شاخص کل قیمت می باشد. شاخص کل در واقع عددی است که بازدهی و سود کل بازار را نشان می دهد. شاخص کل با اطلاعات مفیدی در خصوص میزان سود و یا افت بازار های مختلف به همراه است. تغییرات مثبت و منفی شاخص کل نشان دهنده تغییرات مثبت یا منفی کل بازار در بورس می باشد. برای مثال برای محاسبه بازدهی بازار طی ماه گذشته می توان درصد رشد شاخص را از ابتدا تا انتهای آن ماه در نظر گرفت و محاسبه کرد. اما از آنجایی که قبلا در خصوص شاخص کل قیمت در بورس مفصلا صحبت کرده ایم، از تکرار مکررات می پرهیزیم. از همین رو توصیه می شود برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص شاخص بورس و شاخص کل بورس مقاله زیر را مطالعه کنید.

پیشنهاد می شود: شاخص کل بورس چیست؟

شاخص مالی

یکی دیگر از انواع شاخص بورس شاخص مالی می باشد. شاخص مالی در واقع عبارت است از روند و میزان بازدهی شرکت های سرمایه گذاری در بورس. در واقع با محاسبه میزان سود و بازدهی شرکت ها و موسسات مالی در بورس می توان به شاخص مالی در بورس دست پیدا کرد. در خصوص مفهوم شاخص مالی بورس باید اشاره کنیم که شرکت ‌های فعال در بورس بر اساس ماهیت فعالیت آن ها به دو دسته ی زیر تقسیم می شوند:

• شرکت ‌های تولیدی
• شرکت های خدماتی.

قابل ذکر است که شرکت ‌های حاضر در حوزه دوم را در شاخص مالی تقسیم ‌بندی می‌ کنند. برای محاسبه شاخص مالی در بازار بورس، میزان سود و بازدهی شرکت های فعال در آن گروه، مورد مطالعه و محاسبه قرار می گیرند. شاخص مالی در واقع مشابه با شاخص کل قیمت است. اما تفاوت آن با شاخص کل در تعداد شرکت ‌های حاضر در آن صنعت می باشد.

شاخص صنعتی

شاخص صنعت نیز یکی از انواع شاخص های بورس است. شاخص صنعتی در واقع میزان بازدهی شرکت های غیر سرمایه گذاری را شامل می شود. همانطور که در توضیح شاخص مالی اشاره کردیم، شرکت های بورس در دو گروه شرکت های تولید و خدمات تقسیم بندی می شوند. کلیه شرکت های فعال در گروه اول یعنی شرکت های تولیدی در حوزه صنعت قرار می گیرند. برای محاسبه شاخص صنعتی نیز طبیعتا میزان سود و بازدهی شرکت های فعال در گروه صنعت مورد مطالعه قرار می گیرد. به طور کلی برای محاسبه و تشخیص میزان شاخص صنعتی در بورس به این صورت عمل می شود. برای محاسبه این شاخص شاخص کل قیمت منهای شاخص مالی می شود. عدد به دست آمده برابر است با میزان بازدهی شرکت های غیر سرمایه گذاری در بورس.

شاخص 50 شرکت فعال تر

از دیگر انواع شاخص در بورس می توان به شاخص 50 شرکت فعال تر در بازار بورس اشاره کرد. 50 شرکت فعال تر به صورت فصلی توسط سازمان بورس و اوراق بهادار انتخاب می شوند. به این صورت که این سازمان در فواصل زمانی مشخص و معمولا در هر فصل، با مقایسه و مشاهده میزان فعالیت و معاملات شرکت ها، 50 شرکت فعالتر یا برتر را انتخاب و اعلام می کند. شاخص 50 شرکت فعالتر نیز میزان سود و بازدهی این شرکت ها را مشخص می کند. نحوه محاسبه شاخص 50 شرکت فعالتر در واقع مشابه با محاسبه شاخص کل قیمت در بورس می باشد. اما تفاوت اصلی آن در اینجاست که تعداد شرکت‌ های لحاظ شده در شاخص 50 شرکت برتر، محدود به پنجاه شرکت می باشد. این در حالی است که در شاخص کل بیش از ۱۰۰ شرکت مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرند.

لازم است اشاره کنیم که ملاک های مهم برای انتخاب 50 شرکت برتر بورس عبارتند از:

• میزان معاملات شرکت ها
• میزان فعالیت شرکت ها
• میزان نقد شوندگی شرکت ها
• میزان سود و بازدهی شرکت ها
• و غیره.

شاخص بازده نقدی

از انواع شاخص های بورس ، شاخص بازده نقدی می باشد. شاخص بازده نقدی در بورس برای محاسبه میزان سود های پرداختی شرکت های بورسی کاربرد دارد. به عبارت دیگر این شاخص بازدهی و سود مصوب مجامع یا همان نقدی شرکت های فعال در بورس را محاسبه می‌ کند. با محاسبه شاخص بازده نقدی می توان به میزان پرداختی ها و سود نقدی شرکت های فعال در بورس دست پیدا کرد. اگر شاخص بازده نقدی کاهش و با افت قیمت مواجه شود، این به آن معنا است که میزان پرداخت سود نقدی در مجامع کاهش پیدا کرده است.

شاخص بازده نقدی و قیمت

منظور از شاخص بازده نقدی و قیمت در بورس در واقع میزان بازده نقدی کل بورس اوراق بهادار تهران می باشد. همانطور که می دانید میزان سود حاصل از سرمایه گذاری در بازار بورس از دو طریق می باشد:

• سود نقدی مصوب مجامع
• سود ناشی از افزایش قیمت سهام.

شاخص بازده نقدی و قیمت هر دو موارد بالا را در خود جای می دهد. این شاخص همچنین به شاخص TEDPIX نیز معروف می باشد. به عبارت دیگر این شاخص محاسبه میزان بازدهی شرکت ‌ها به جهت تشخیص میزان بازده سود خالص و قیمت می باشد.

شاخص ۳۰ شرکت بزرگ

از انواع شاخص در بورس می توان به شاخص 30 شرکت بزرگ نیز اشاره کرد. اما برای محاسبه ارزش روز شرکت های بزرگ در سازمان بورس و اوراق بهادار کشور از این معامله استفاده می شود:

قیمت پایانی سهام × تعداد کل سهام شرکت = ارزش روز یک شرکت.

با محاسبه ارزش روز، شرکت های بزرگ بورس نیز انتخاب و معرفی می شوند. همچنین لازم به ذکر است که ۳۰ شرکت بزرگ در بورس شرکت هایی هستند که در صدر ۳۰ شرکت بزرگ بورس قرار دارند. شاخص 30 شرکت بزرگ نیز مانند شاخص 50 شرکت فعالتر، برابر است با میانگین وزنی ۳۰ شرکت بزرگ در بورس. برای محاسبه این شاخص نیز مانند شاخص کل قیمت عمل می کنند. با این تفاوت که در این شاخص، تنها 30 شرکت مورد مطالعه و ارزیابی قرار می گیرد.

شاخص سهام آزاد شناور

برای توضیح این شاخص باید اشاره کنیم که سهام داران شرکت های مختلف در دو دسته قابل شناسایی می باشند:

• سهام دار کل
• سهام دار خرد.

منظور از سهام آزاد شناور، سهام و یا اوراق بهاداری است که در مالکیت سهام داران خرد در بورس قرار داشته و احتمال خرید و فروش آن ها در آینده نزدیک وجود دارد. همانظور که می دانید زمانی که یک شرکت یا شخص حقوقی یا حقیقی درصد بالایی از سهام یک شرکت را در اختیار داشته باشد به عنوان سهامدار اصلی آن شرکت شناخته می ‌شود. سهام اصلی شرکت ها جزو سهامی که به صورت فعال در بازار معامله می شود محسوب نمی شود.

طبق این تعریف شاخص سهام آزاد شناور میزان سود و بازدهی و به طور کلی میزان تغییرات آن دسته از سهام شرکت ها که نزد سهام داران خرد می باشد را بررسی می کند. روش محاسبه این شاخص بورس مشابه شاخص کل قیمت است. تفاوت با آن شاخص در تعداد سهامی است که به عنوان ضریب قیمت لحاظ می‌ گردد. همچنین لازم به ذکر است که برای مشاهده درصد شناوری سهام می توانید به سایت سازمان بورس و اوراق بهادار مراجعه کنید.

شاخص بازار اول و بازار دوم

برای شرح این شاخص بورس باید به دسته بندی های شرکت ها اشاره کنیم. سازمان بورس و اوراق بهادار، با توجه به میزان عملکرد شرکت ها و موارد مختلف، شرکت های فعال در بورس را در دو گروه تقسیم بندی می کند.

این دو گروه عبارتند از:

• بازار اول
• بازار دوم.

مهم ترین ملاک تعیین شرکت ها در بازار اول و بازار دوم:

• میزان سرمایه شرکت
• تعداد سهام داران
• وضعیت سود آوری
• سهام شناور
• و غیره.

بر اساس تعریف ارائه شده، شرکت‌ هایی که با توجه به مولفه های بالا، شرایط بهتری داشته باشند در بازار اول و دیگر شرکت‌ ها در بازار دوم قرار می گیرند. برای هر یک از این دسته ‌بندی‌ ها یک شاخص وجود دارد. شاخص بازار اول و بازار دوم در واقع میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌ هایی را نشان می ‌دهد که در این گروه ‌ها حضور دارند. این شاخص یکی از انواع شاخص بورس است که به بررسی میزان سود و بازدهی شرکت های فعال در بازار اول و بازار دوم را بررسی و محاسبه می کند.

شاخص کل هم وزن

شاخص کل هم وزن نیز از دیگر انواع شاخص بورس است که اطلاعات مفید تر و واقعی تری در اختیار ما قرار می دهد. تفاوت عمده شاخص کل با شاخص هم وزن، در وزن شرکت‌ های محاسبه شده می باشد. شاخص کل تمایز میان سهام‌ های بزرگ و کوچک قائل می ‌شود ولی شاخص هم وزن، وزن یکسان برای همه شرکت‌ ها در نظر می‌ گیرد. به عبارت دیگر در شاخص کل هم وزن دیگر شرکت های بزرگ تاثیرات بیشتر بر تغییرات شاخص نخواهند داشت. از دید فعالان بازار سرمایه، شاخص کل هم وزن دید شفاف ‌تری نسبت به روند بازار می‌ دهد و امتیاز بیشتر سهم‌ های شاخص ساز در محاسبات شاخص کل، را از آن می ‌گیرد. برای مثال وقتی شاخص هم وزن منفی است یعنی بازدهی بیش از نصف شرکت‌ های بازار کاهش‌ یافته است.

سخن آخر

در مقاله انواع شاخص در بورس با انواع شاخص های بورس آشنا شدید. اما ذکر یک نکته در پایان ضروری می باشد. همانطور که گفته شد شاخص به عنوان عدد و آماری است که وضعیت شرکت های فعال و میزان بازدهی آن ها را نشان می دهد. اما باید توجه داشته باشید که مثبت یا منفی بودن شاخص به معنی مثبت یا منفی بودن کل بورس نیست. در واقع موارد بسیاری برا سود و افت در بازار بورس تاثیر گذار است. تغییرات شاخص به معنی میزان تغییرات در کل بازار است. اما مثبت بودن این تغییرات همیشه به عنوان تنها عامل تاثیر گذار بر مثبت بودن بازار نیست.

شاخص، وضعیت کلی بورس را برای سرمایه گذاران مشخص می کند. باید توجه داشته باشید که تاثیر شرکت های بزرگ بورس بر شاخص بورس بسیار پر رنگ تر از شرکت های کوچک است. برای مثال ممکن است در مواقعی شرکت های بزرگ سود و بازدهی بالایی به همراه داشته و به دلیل حجم بالای معاملاتی، تاثیر بیشتری بر شاخص کل داشته باشند. در حالی که شرکت های کوچک تر با افت و کاهش ارزش مواجه باشند. بنابراین توصیه می شود قبل از انجام معاملات غیر از توجه به شاخص بورس، موارد دیگری را مورد مطالعه قرار دهید. از این که تا پایان مقاله انواع شاخص در بورس با ما همراه بودید، از شما متشکریم. گروه آموزشی بورس فردا.