چه عواملی احتمال ابتلا به درد سیاتیک را افزایش می‌دهد؟
درد سیاتیک دردی عصبی است که در اثر آسیب دیدن یا تحریک عصب سیاتیک شروع می‌شود و منشأ آن ناحیه سرینی/ باسن است. عصب سیاتیک بلندترین و ضخیم‌ترین عصب بدن است که پهنای آن تقریباً به اندازه انگشت است. عصب سیاتیک در واقع از پنج ریشه عصبی تشکیل می‌شود: دو ریشه عصبی از ناحیه پایین کمر موسوم به مهره‌های کمری و سه ریشه عصبی از بخش تحتانی ستون فقرات که به آن استخوان خاجی می‌گویند. پنج ریشه عصبی به هم می‌پیوندند تا عصب سیاتیک راست و چپ را تشکیل بدهند. یک عصب سیاتیک در هر سمت عصب از طریق مفصل‌های ران، باسن‌ها و پا رو به پایین امتداد دارد و در نهایت دقیقاً به زیر زانو ختم می‌شود. عصب سیاتیک از زیر زانو چندشاخه و به عصب‌های دیگری تقسیم می‌شود که تا پایین پا و انگشتان پا کشیده می‌شوند.
آسیب دیدن واقعی عصب سیاتیک عارضه بسیار نادری است، اما اصطلاح درد سیاتیک عموماً برای توصیف هر دردی به کار برده می‌شود که از پایین کمر شروع و در پا منتشر می‌شود. وجه اشتراک چنین دردهایی آسیب دیدن عصب است؛ به بیان دقیق‌تر یکی از عصب‌های پایین کمر تحریک یا ملتهب می‌شود یا تحت فشار قرار می‌گیرد.
بیماران مبتلا به درد سیاتیک درد خفیف تا شدیدی را در بخشی از بدن در امتداد مسیر عصب سیاتیک حس می‌کنند، بنابراین ناحیه دردناک می‌تواند هر بخشی از پایین کمر تا مفصل ران، باسن و یا پایین پا باشد. به‌علاوه درد سیاتیک باعث ضعف عضلات پا و پایین پا، بی‌حسی پا و گزگز و سوزن سوزن شدن ناخوشایند پا، پایین پا و انگشتان پا می‌شود.
میزان شیوع درد سیاتیک
درد سیاتیک عارضه بسیار شایعی است. تقریباً 40% مردم درد عصب سیاتیک را در طول عمرشان تجربه می‌کنند. کمردرد سومین دلیل شایع مراجعه بیماران به پزشک است.
عوامل خطر درد سیاتیک
عامل‌های زیر احتمال ابتلا به درد سیاتیک را افزایش می‌دهد:
- آسیب دیدن در زمان حال یا گذشته: آسیب‌دیدگی پایین کمر یا ستون فقرات خطر بروز درد سیاتیک را افزایش می‌دهد؛
- بالا رفتن سن: یکی از پیامدهای عادی پیری ساییدگی طبیعی بافت استخوانی و دیسک‌های ستون فقرات است. پیری خطر آسیب دیدن یا تحت فشار قرار گرفتن عصب‌ها را در اثر تغییرات و جابه‌جایی‌های استخوان‌ها، دیسک‌ها و رباط‌ها افزایش می‌دهد؛
- اضافه وزن داشتن: ستون فقرات مانند جرثقیلی عمودی است. عضله‌ها نقش وزنه‌های تعادلی را به عهده دارند. وزنی که در مقابل بدن حمل می‌کنید، همان وزنی است که ستون فقرات (جرثقیل) باید آن را بالا ببرد. هر چه وزن‌تان بیشتر باشد، عضلات کمر (وزنه‌های تعادلی) باید سخت‌تر کار کنند. این وضعیت باعث کشیدگی عضله‌های کمر، شروع درد و مشکلات دیگر کمر و ستون فقرات می‌شود؛
- ضعیف بودن عضله‌های مرکزی: به عضله‌های کمر و شکم عضله‌های مرکزی می‌گویند. هر چه عضله‌های مرکزی قوی‌تر باشد، بهتر از کمر حمایت می‌کند. برخلاف ناحیه قفسه سینه که دنده‌ها از آن حمایت می‌کنند، عضله‌ها تنها نگهدارنده کمر هستند؛
- داشتن شغل فعال فیزیکی: اشتغال در حرفه‌هایی که مستلزم بلند کردن بارهای سنگین باشد، خطر بروز ناراحتی‌های کمر را افزایش می‌دهد. استفاده از کمر یا داشتن حرفه‌هایی که نشستن طولانی‌مدت را ایجاب می‌کند، فرد را مستعد ابتلا به مشکلات کمر می‌کند؛
- حالت اندامی نامناسب هنگام انجام تمرین‌های وزنه‌برداری: حتی اگر تناسب اندام خوبی داشته باشید و فعال باشید، اگر حالت اندامی‌تان هنگام وزنه‌برداری یا دیگر تمرین‌های قدرتی صحیح نباشد، باز هم مستعد ابتلا به درد سیاتیک خواهید بود؛
- ابتلا به دیابت: دیابت خطر آسیب عصبی را افزایش می‌دهد که به نوبه خود با بیشتر شدن احتمال ابتلا به درد سیاتیک همراه است؛
- ابتلا به آرتروز: آرتروز به ستون فقرات آسیب می‌زند و عصب‌ها را در معرض خطر آسیب‌دیدگی قرار می‌دهد؛
- سبک زندگی غیرفعال: نشستن طولانی‌مدت، ورزش نکردن و متحرک، منعطف و قوی نگه نداشتن عضلات خطر ابتلا به درد سیاتیک را افزایش می‌دهد؛
- سیگار کشیدن: نیکوتین موجود در توتون به بافت ستون فقرات آسیب می‌زند، استخوان‌ها را ضعیف می‌کند و ساییدگی دیسک‌های بین‌مهره‌ای را تسریع می‌کند.
روش‌های درمان سیاتیک
درمان سیاتیک با هدف کاهش درد و افزایش توانایی حرکتی انجام می‌شود. بسیاری از موارد درد سیاتیک بسته به علت درد، به مرور زمان با بهره‌گیری از درمان‌های خانگی و ساده سیاتیک برطرف می‌شود. اما اگر درد سیاتیک شما توسط درمان‌های خانگی رفع نشد، باید به پزشک مراجعه کنید تا بهترین روش درمانی را برای شما در نظر بگیرد.
درمان‌های پزشکی سیاتیک
اگر درد سیاتیک با درمان‌های خانگی و خودمراقبتی بهبود نیابد، درمان‌های پزشکی زیر می‌تواند مفید واقع شود.
درمان دارویی
پزشکان داروهای زیر را برای درمان درد سیاتیک تجویز می‌کنند:
- داروهای ضدالتهابی
- کورتیکواستروئیدها
- داروهای ضدافسردگی
- داروهای ضدتشنج و
- داروهای مخدر یا اپیوئیدها
فیزیوتراپی
پس از آن‌که دردتان تا حدی کمتر شود، متخصص فیزیوتراپی برنامه درمانی را برای پیشگیری از آسیب‌دیدگی در آینده طراحی می‌کند. این برنامه معمولاً شامل ورزش‌درمانی برای اصلاح حالت اندامی، تقویت عضلات مرکزی و بهبود دامنه حرکتی می‌شود.
تزریق استروئید
تزریق داروی کورتیکواستروئید در ناحیه دور ریشه عصب دامن‌زننده به درد گاهی به تسکین درد کمک می‌کند. یک تزریق غالباً درد را کاهش می‌دهد. حداکثر سه بار می‌توان تزریق استروئید را در یک سال تکرار کرد.
جراحی
جراح خار استخوانی یا بخشی از دیسک برجسته‌ای را برمی‌دارد که به عصب فشار می‌آورد. البته جراحی معمولاً فقط زمانی انجام می‌شود که درد سیاتیک باعث ضعف شدید، بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع یا دردی شده باشد که با درمان‌های دیگر بهبود نیافته باشد.
